मुग व उडीद लागणीपासुन काढणी पर्यंत सर्व माहिती

मुग व उडीद लागणीपासुन काढणी पर्यंत सर्व माहिती

(शेतकऱ्यांनी या माहितीचा उपयोग संदर्भाकरिता करावा, प्रत्यक्षात वस्तुस्थितीनुसार स्वतःच्या निर्णयानुसार अंमलबजावणी करावी)

खरीप हंगामामध्ये तुरीच्या खालोखाल मुग व उडीद ही महत्त्वाची पिके आहेत. दुबार तसेच एकत्र पिकासाठी ही महत्त्वाची पिके आहेत.

जमीन – या कडधान्यासाठी मध्यम ते भारी चांगली निचरा होणारी जमीन लागते.

पूर्वमशागत – उन्हाळा सुरु होण्यापूर्वी जमीन चांगली नांगरणी करून घ्यावी. जमीन चांगली तापल्यावर पावसाळा सुरु झाल्यावर कुळवून घ्यावी. याच बरोबर हेक्टरी ५ पाच टन चांगले कुजलेले शेणखत घालावे.

बियाणे –

सुधारित वाण –

मुग >> वैभव, BMR 145 विशेषता – रोगप्रतिकारक व अधिक उत्पन्न देणारे वाण.

उडीद >> TPU-4, TAU-01 विशेषता – पक्वतेचा काळ २ ते २.५ महिने

पेरणीची वेळ – मान्सूनचा पहिला पाऊस झालेनंतर जुनच्या २रया आठवड्यापासुन जुनअखेर पेरणी करावी. पेरणीस होणारा वेळ उत्पादनात घट होते.

बीजप्रक्रिया – पेरणीपुर्वी ०१ किलो बियाण्यास ५ ग्राम ट्रायकोडर्मा + २५ ग्राम रायझोबियम + २५ ग्राम PSB ही जीवाणूची पावडर गुळाच्या पाण्यात मिसळुन लावावी. ट्रायकोडर्मामुळे बुरशीजन्य रोगाचे नियंत्रण होते. रायझोबियममुळे मुळाच्या गाठी वाढून नत्राचे प्रमाण वाढते. PSBमुळे जमीनीतील स्फुरद्युक्त होऊन विकास होतो.

पेरणी – पेरणीसाठी दोन ओळीमधील अंतर ३० सेमी आणि दोन रोपांमधील अंतर १० सेमी असावे. या पिकांमध्ये तुरीचे पिक घ्यावयाचे झालेस २ ते ४ ओळीनंतर १ ओळ तुरीची पेरणी करावी.

खतमात्रा – या दोन्ही कडधान्यांना हेक्टरी २० किलो नत्र आणि ४० किलो स्फुरद द्यावे लागते.

आंतरमशागत – ही कडधान्ये ४५ दिवसांपर्यंत तणविरहित ठेवावी. यासाठी दोन वेळा कोळपणी आणि एक वेळ खुरपणी करून घ्यावी.

पाणी व्यवस्थापन – कोरडवाहु पिके असल्यामुळे शक्यतो पाणी लागत नाही परंतु फुलोरा आणि शेंगा भरावयाच्या वेळी पाऊस नसेल आणि ओलाव्याची कमतरता भासल्यास हलके पाणी द्या.

कीड नियंत्रण –

मुग – रस शोषणाऱ्या किडीचा प्रादुर्भाव – मोनोक्रोटोफॉस ५५० पाण्यात मिसळुन प्रति हेक्टरी फवारावे.

भुरी, पिवळा विषाणू – नियंत्रणासाठी पानात मिसळणारे गंधक १२५० ग्राम किंवा कार्बेन्डॅझिम २५० ग्राम + ३०% प्रवाही मोनोक्रोटोफॉस ५५० पाण्यात मिसळुन प्रति हेक्टरी फवारावे. गरज भासल्यास ८ ते १० दिवसांनी दुबार फवारणी घ्या.

उडीद – केसाल आळी – नियंत्रणासाठी प्रादुर्भाव झालेली रोपे उपटुन सर्व आळ्या नष्ट करा.

भुरी, पिवळा विषाणू – नियंत्रणासाठी पानात मिसळणारे गंधक १२५० ग्राम किंवा कार्बेन्डॅझिम २५० ग्राम + ३०% प्रवाही मोनोक्रोटोफॉस ५५० पाण्यात मिसळुन प्रति हेक्टरी फवारावे. गरज भासल्यास ८ ते १० दिवसांनी दुबार फवारणी घ्या.

साठवण – साठवणीपुर्वी मुग व उडीद धान्य ४-५ दिवस चांगले उन्हात वाळवून कडुनिंबाची पाने मिसळुन पोत्यात किंवा टाकीत साठवावे.

सरासरी उत्पादन – मुग – १२ ते १५ क्विंटल  उडीद – १० ते १२ क्विंटल