द्राक्ष बागेतील खोड अळी (Stem Borer) प्रतिबंध, लक्षणे, कारणे व उपाय

१. खोड अळीची लक्षणे:

• खोडावर छिद्रं दिसून येतात, जिथून चुरकटे (फुगवटा) बाहेर पडते.
• झाडाची वाढ खुंटते व पाने पिवळी पडतात.
• द्राक्ष बागेची फळधारणा कमी होते.
• फांद्या सहज तुटतात किंवा कोरड्या पडतात.

२. खोड अळी होण्याची कारणे:

• अळी (लार्वा) झाडाच्या खोडात प्रवेश करून आतील लाकडाचा भाग खात असते.
• बागेतील स्वच्छतेचा अभाव किंवा योग्य व्यवस्थापन न केल्यास अळ्यांचा प्रादुर्भाव होतो.
• बागेतील खराब किंवा रोगट झाडे व फांद्या वेळेवर काढून न टाकल्यामुळे अळीच्या वंशवाढीस प्रोत्साहन मिळते.
• मुख्यतः उष्ण व दमट हवामानात खोड अळीचा प्रादुर्भाव अधिक होतो.

३. प्रतिबंधात्मक उपाय:

1. बागेची स्वच्छता:

   • बागेमध्ये रोगट फांद्या व झाडे वेळेवर काढून नष्ट करावीत.
   • बागेच्या आसपासच्या झाडावरील किडींचा प्रादुर्भाव कमी करणे आवश्यक आहे.

2. चांगल्या शेती पद्धतींचा अवलंब:

   • योग्य खते व पोषणमूल्यांची मात्रा वापरा.
   • झाडांची वेळोवेळी छाटणी करा.

3. फेरोमोन सापळे (Pheromone Traps):

   • अळीचे प्रौढ पतंग पकडण्यासाठी फेरोमोन सापळे लावावेत.

4. प्राकृतिक शत्रूंचा वापर:

   • थ्रीकोग्रामा परजीवी ततंग (Trichogramma Parasitoids) किंवा एनपीव्ही स्प्रे यांचा उपयोग करावा.

४. उपचार:

1. जैविक उपाय:

   • बीटी (Bacillus thuringiensis) जैविक किटकनाशक फवारणी करावी.
   • नीम तेल (Azadirachtin) किंवा नीम अर्क 5% फवारणी करून अळ्यांचा नाश करता येतो.

2. रासायनिक नियंत्रण:

   • खोडात छिद्र असल्यास क्लोरोपायरीफॉस 20 ईसी 5 मिली + 10 लिटर पाणी याचे मिश्रण छिद्रात टाकून कापूस बोळा ठेवा.
   • डायक्लोरव्हॉस 76 ईसी याचा 2 मिली प्रति लिटर पाण्यातून वापर करावा.

3. संवेदनशील झाडांवर प्रतिबंधात्मक फवारणी:

   • किटकनाशकांचा वेळोवेळी वापर करा, पण ते सेंद्रिय पर्यायांशी संतुलित ठेवा.

५. पाणी व खते व्यवस्थापन:

• पाणी अति देणे टाळा; यामुळे खोड सडण्याची शक्यता वाढते.
• पोषण संतुलनासाठी नत्रयुक्त खते जास्त प्रमाणात देऊ नका.

टीप:

नेहमी अधिकृत कृषी अधिकारी किंवा तज्ज्ञांचा सल्ला घ्या व स्थानिक परिस्थितीनुसार उपाय करा.