चवळी (Cowpea) पिकाची सविस्तर माहिती

1. पिकाची ओळख: 

चवळी ही महत्त्वाची कडधान्य व चारा पिकांपैकी एक आहे. ती प्रामुख्याने अन्न, चारा व हिरवळ खतासाठी घेतली जाते. चवळीमध्ये प्रथिने भरपूर प्रमाणात असतात आणि ती दुष्काळ व उष्ण हवामानात चांगली तग धरते.

---

2. हवामान व जमीन:

• हवामान:

  • चवळीला उष्ण व कोरडे हवामान चांगले मानवते.
  • पिकासाठी 25-35°C तापमान योग्य आहे.
  • चांगल्या वाढीसाठी 400-600 मिमी पाऊस पुरेसा आहे.

• जमीन:

  • चवळी सर्व प्रकारच्या जमिनीत येते, परंतु मध्यम ते हलकी चिकणमाती जमीन चांगली आहे.
  • pH: 6.0-7.5 असलेली जमीन योग्य.
  • चांगल्या निचऱ्याची जमीन निवडावी.

---

3. वाणांची निवड:

वाण	वैशिष्ट्ये	कालावधी (दिवस)
पंत लु 11	मोठे दाणे, भरघोस उत्पादन	70-80
को. 4	कमी कालावधीचे वाण	65-75
कुळथापुरी	चारा व दाण्यासाठी योग्य	80-85
विक्रम	उष्ण व कोरड्या हवामानासाठी	70-80
आर.सी.एस. 5	भरपूर फळधारणा व उगम	75-85

---

4. पेरणीसाठी तयारी:

• हंगाम:

  • खरीप: जून-जुलै
  • रब्बी: ऑक्टोबर-नोव्हेंबर
  • उन्हाळी: फेब्रुवारी-मार्च

• पेरणीचे अंतर:

  • ओळींमधील अंतर: 30-40 सें.मी.
  • रोपांमधील अंतर: 10-15 सें.मी.

• पेरणीचे प्रमाण:

  • दाण्यासाठी: 15-20 किलो/हेक्टर
  • चाऱ्यासाठी: 25-30 किलो/हेक्टर

• बियाणे प्रक्रिया:

  • रिझोबियम व पी.एस.बी. (Phosphate Solubilizing Bacteria) कल्चरने प्रक्रिया करावी.

---

5. खत व्यवस्थापन:

• मूळखत:

  • नत्र: 20 किलो/हेक्टर
  • स्फुरद: 40 किलो/हेक्टर
  • पालाश: 20 किलो/हेक्टर

• जमीन सुपीक असल्यास:

  • सेंद्रिय खत: 10-12 टन शेणखत पेरणीपूर्वी टाकावे.

---

6. पाणी व्यवस्थापन:

• चवळीला जास्त पाणी आवश्यक नसते.
• पेरणीनंतर पहिला पाण्याचा हलकासा पुरवठा करावा.
• महत्त्वाच्या वाढीच्या टप्प्यांवर पाणी द्यावे:
  • फुलोरा लागणे
  • शेंगा भरण्याचा टप्पा
• टप्याटप्याने पाणी देणे:
  • पिकाची गरज व जमिनीचा प्रकार लक्षात घेऊन ठिबक सिंचन वापरणे उपयुक्त.

---

7. पीक संरक्षण:

(i) किडी:

किडीचे नाव	लक्षणे	नियंत्रण
शेंगा पोखरणारी अळी	शेंगांमध्ये भोक पाडते व दाणे खाते.	5% निंबोळी अर्क फवारावे.
मावा (Aphids)	पानांवर चिकट पदार्थ व मावा आढळतो.	थायोमेथोक्साम 25 WDG @ 0.5 ग्रॅम/लिटर पाणी.

(ii) रोग:

रोगाचे नाव	लक्षणे	नियंत्रण
पानगळ (Leaf Spot)	पानांवर लहान तपकिरी डाग पडतात.	कार्बेन्डाझिम @ 1 ग्रॅम/लिटर पाणी फवारावे.
रूट रॉट (Root Rot)	मुळे सडून रोप कोमेजते.	ट्रायकोडर्मा मिश्रण मातीत मिसळावे.

8. पीक व्यवस्थापन:

• निंदण:
  पेरणीनंतर 20-25 दिवसांनी पहिली निंदण करावी.
  पुढील निंदण पीक स्वच्छ ठेवण्यासाठी आवश्यकतेनुसार करावे.
• आंतरमशागत:
  मुळांभोवती माती भरून देणे.

---

9. उत्पादन:

• दाण्याचे उत्पादन:
  8-12 क्विंटल/हेक्टर
• चाऱ्याचे उत्पादन:
  15-20 टन/हेक्टर

---

10. काढणी व नंतरचे व्यवस्थापन:

• शेंगा पूर्णपणे वाळल्यावर काढणी करावी.
• थ्रेशिंग करून दाणे वेगळे करावेत.
• स्वच्छ व हवेशीर ठिकाणी साठवणूक करावी.

---

11. आर्थिक लाभ:

• दाण्याचा उपयोग:
  डाळ, पीठ, आणि प्रथिनयुक्त पदार्थ तयार करण्यासाठी.
• चाऱ्याचा उपयोग:
  जनावरांना पोषणमूल्ययुक्त चारा म्हणून.
• आंतरपीक म्हणून फायदे:
  मका, ज्वारी, ऊस यांच्यासोबत आंतरपीक घेता येते.

---

12. सरकारी योजना व अनुदान:

• पीक संरक्षण योजनेत: कीडनाशक व रोगनाशक खरेदीसाठी अनुदान.
• जलयुक्त शिवार: ठिबक सिंचनासाठी आर्थिक सहाय्य.
• PMFME: चवळीवर आधारित प्रक्रिया उद्योगासाठी कर्ज व अनुदान.

---

निष्कर्ष:

चवळी हे एक कमी खर्चिक, उच्च मूल्य असलेले व विविध हवामानात तग धरू शकणारे पीक आहे. योग्य व्यवस्थापन व आधुनिक तंत्रज्ञानाच्या वापरामुळे उत्पादन व नफा वाढवता येतो.