रताळे (लागवडीपासून काढणीपर्यंत व्यवस्थापन)

जमीन / माती 

• मातीचा प्रकार: हलकी ते मध्यम, वालुकामय, चांगल्या निचऱ्याची माती रताळ्याच्या लागवडीसाठी आदर्श आहे. पाण्याचा निचरा होणारी जमीन निवडावी, कारण अतिरिक्त ओलसरपणा गड्ड्यांच्या गुणवत्तेला हानी पोहोचवतो.
• pH: 5.5 ते 6.5 दरम्यान असलेली तटस्थ किंवा किंचित आम्लीय माती योग्य ठरते.
• तयारी: जमिनीची नांगरट करून तिला भुसभुशीत करावी. आवश्यक असल्यास शेणखत मिसळावे. लागवड करण्यापूर्वी जमिनीची योग्य आर्द्रता राखावी.

बियाणे

बियाण्याचे नाव	उत्पादन (क्विं. / हेक्टर)	विशेष बाब
कावरी	250-300	उच्च पोषणमूल्य, जलद वाढ
कोयंबतूर-1	200-250	कमी पाण्याची गरज
श्रीकृष्ण	300-350	मोठे गोडसर गड्डे
श्रीधर	280-320	रोगप्रतिकारक वाण

• विशेष बाब: गड्ड्यांपासून रोपे तयार करणे ही एक महत्त्वाची प्रक्रिया आहे. रोपांची गुणवत्ता उत्पादनावर थेट परिणाम करते.
• बिजप्रक्रिया:
  • लागवडीसाठी वापरण्यात येणाऱ्या गड्ड्यांना 0.2% बाविस्टिन किंवा थायरमने प्रक्रिया करावी. यामुळे बुरशीजन्य रोगांपासून संरक्षण मिळते.
  • रोपांची उगमक्षमता 90% पेक्षा जास्त असावी, याची खात्री करावी.

खत व्यवस्थापन

टप्पा	नत्र (N)	स्फुरद (P)	पालाश (K)
लागवडीपूर्वी	30 किग्रॅ	60 किग्रॅ	60 किग्रॅ
30-35 दिवसांनी	20 किग्रॅ	-	40 किग्रॅ

वाढीच्या कालावधीनुसार खत डोस:

• सेंद्रिय खत: शेणखत आणि गांडूळ खत यांचा योग्य प्रमाणात वापर करून जमिनीची सुपीकता वाढवावी.
• फवारणी: आवश्यकतेनुसार पाण्यात विरघळणारी खते फवारावीत.

जैविक खत व्यवस्थापन

• गांडूळ खत: प्रति एकर 2-3 टन गांडूळ खत जमिनीत मिसळल्याने मातीचा पोत सुधारतो आणि गड्ड्यांची वाढ चांगली होते.
• जीवामृत: 200 लिटर प्रति एकर फवारणी करून मातीतील जिवाणू सक्रिय करावे.
• निंबोळी अर्क: मातीमध्ये मिसळल्याने मातीतील हानिकारक सूक्ष्मजीव नियंत्रित होतात आणि कीड नियंत्रण होते.

मागील पिकाचे बेवड

• भुईमूग, हरभरा, सोयाबीन, किंवा डाळींची पिके काढल्यानंतर रताळ्याची लागवड करणे फायदेशीर ठरते. या पिकांमुळे जमिनीत नत्राचे प्रमाण वाढते, जे रताळ्याच्या चांगल्या वाढीसाठी उपयुक्त ठरते.

कीड व रोग नियंत्रणासाठी सापळे

• फेरोमोन सापळे: कंद पोखरणाऱ्या अळ्यांसाठी प्रति एकर 5-6 सापळे बसवावेत.
• प्रकाश सापळे: कीड नियंत्रणासाठी प्रकाश सापळ्यांचा वापर संध्याकाळच्या वेळेस करावा. हे सापळे कंद पोखरणाऱ्या कीड नियंत्रणासाठी प्रभावी ठरतात.

कीड व रोग नियंत्रण (रासायनिक आणि जैविक)

जैविक उपाय:

• निंबोळी अर्क: 5% फवारणी केल्यास पानांवरील कीड नियंत्रित होतात.
• ट्रायकोडर्मा: जमिनीतील बुरशीजन्य रोगांवर नियंत्रण मिळवण्यासाठी ट्रायकोडर्माचा वापर करावा.

रासायनिक उपाय:

• गड्डे पोखरणाऱ्या अळ्या: क्लोरपायरीफॉस 20% ईसी 2 मि.लि./लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी.
• पानांवरील डाग: कार्बेन्डाझिम 0.1% फवारणी करावी. रोगाची तीव्रता वाढल्यास दुसऱ्या फवारणीची आवश्यकता असू शकते.

काढणी व्यवस्थापन

• काढणीचा योग्य वेळ: लागवडीनंतर 100-120 दिवसांनी गड्ड्यांची पूर्ण वाढ झाल्यावर काढणी करावी.
• पध्दत: गड्डे हाताने किंवा यांत्रिक साधनांनी काढावेत. काढल्यानंतर सावलीत वाळवून त्यांची साठवणूक करावी. साठवणीसाठी गड्ड्यांना थंड व हवेशीर ठिकाणी ठेवावे.

प्रक्रिया उद्योग

• उपयोग:
  • रताळ्यापासून चिप्स, स्टार्च, आणि पिठाचे उत्पादन करता येते.
  • औद्योगिक उपयोगांसाठी अल्कोहोल, बायोफ्यूल, आणि गोडसर पदार्थ तयार करण्यात रताळ्याचा उपयोग होतो.

शासकीय योजना

• प्रधानमंत्री पीक विमा योजना: नैसर्गिक आपत्तीमुळे होणाऱ्या नुकसानीसाठी संरक्षण मिळते.
• राष्ट्रीय अन्न सुरक्षा अभियान: सुधारित बियाणे, खते, आणि तंत्रज्ञानासाठी अनुदान दिले जाते.
• शेतकरी प्रशिक्षण कार्यक्रम: कृषी विभागाद्वारे आधुनिक तंत्रज्ञान व व्यवस्थापनाचे मार्गदर्शन दिले जाते.