1. जमीन निवड:
- जमीन प्रकार: सीताफळ सखल, पाण्याचा उत्तम निचरा होणारी व कमी क्षार असलेली जमीन योग्य आहे. हलक्या ते मध्यम प्रकारच्या जमिनीत त्याची वाढ चांगली होते.
- पीएच पातळी: 6.0 ते 8.0 पीएच असलेली जमीन उत्तम आहे.
2. जात/प्रकार:
- प्रमुख जाती: बलानगर, सह्याद्री, ए.टी.एस.-1, ए.टी.एस.-2, पिंक मॅमथ इत्यादी जाती लोकप्रिय आहेत.
- स्थानिक वाण: काही स्थानिक वाणही बाजारात चांगले उत्पादन देऊ शकतात. स्थानिक हवामान व जमिनीला अनुकूल जाती निवडा.
सीताफळाचे उत्पादन (प्रमुख जातींनुसार):
जात उत्पादन (टन प्रति हेक्टर)उत्पादन वाढवण्यासाठी सल्ला:
- योग्य अंतरावर लागवड, खतांचे योग्य प्रमाण, आणि नियमित पाणी व्यवस्थापन यामुळे उत्पादनात वाढ होते.
- कीड व रोग नियंत्रणाची योग्य काळजी घेतल्यास उत्पादनाचे प्रमाण टिकवता येते.
3. पूर्व मशागत:
- जमिनीची तयारी: जमीन नांगरून आणि भुई फिरवून बारीक करावी. एका हेक्टरसाठी चांगल्या प्रतीच्या शेणखताची 10-15 टन मात्रेत एकसारखी फवारणी करावी.
- पाटांची आखणी: लागवडीपूर्वी 4x4 मीटर किंवा 5x5 मीटर अंतरावर रोप लावण्यासाठी खड्डे (50 x 50 x 50 सें.मी.) खोदून ठेवावे.
4. लागवड पद्धत:
- काटिंग किंवा कलम पद्धत: काटिंग पद्धतीने लागवड केली जाते. उशिरा फुलणाऱ्या रोपांपासून चांगले उत्पादन मिळते.
- लागवड कालावधी: जून-ऑगस्ट हंगामात लागवड करणे चांगले ठरते, कारण पावसाळ्यात रोपांना चांगली वाढ होते.
5. लागवडीवेळी खत व्यवस्थापन:
- 50 किलो शेणखत, 100 ग्रॅम सुपरफॉस्फेट, 50 ग्रॅम पोटॅश आणि 50 ग्रॅम नायट्रोजन प्रत्येक खड्ड्यात मिसळून लागवडीपूर्वीच भरावे.
- झाडांची वाढ सुरू झाल्यानंतर पहिल्या वर्षीच्या शेवटपर्यंत नायट्रोजनची मात्रा वाढवून 100 ग्रॅम करावी.
6. वाढीनंतर खत व्यवस्थापन:
- नियमित खत व्यवस्थापन: झाडाची तीन वर्षे पूर्ण झाल्यावर प्रति झाड 500 ग्रॅम नायट्रोजन, 250 ग्रॅम फॉस्फरस आणि 500 ग्रॅम पोटॅश खत फवारावे.
- सेंद्रिय खत: गांडूळ खताचा वापर झाडांची क्षमता वाढविण्यासाठी करावा. दरवर्षी झाडाखाली शेणखत 10-12 किलो टाकावे.
7. सूक्ष्म अन्नद्रव्ये नियोजन:
- झिंक, बोरॉन व मॅग्नेशियम अशा सूक्ष्म अन्नद्रव्यांची आवश्यकता असते. यामुळे फुलांची संख्या आणि उत्पादनात वाढ होते.
- फवारणी: 0.2% झिंक सल्फेट आणि 0.1% बोरॉनची फवारणी करण्याने उत्पादनात वाढ होते.
8. झाडाचे विकार, कीड व रोग नियंत्रण:
- फळमाशी: फळमाशीचा प्रादुर्भाव आढळल्यास मिथाइल युजिनॉल वापरावा किंवा कॅचर्स वापरावे.
- चुरडा-मुरडा रोग: रोगाने प्रभावित पाने काढून नष्ट करावीत. रोग नियंत्रणासाठी प्रति लिटर 2 ग्रॅम कॅपरॉक्साइड 1 महिन्याच्या अंतराने फवारणी करावी.
- किड नियंत्रण: कीटकनाशके म्हणून निंबोळी अर्काचा वापर करावा.
- पिठ्या ढेकुन आणि फळकुज नियंत्रणासाठी बोर्डो मिश्रण 1% + मोनोक्रोटोफोस 1.5 मिली प्रति लीटर पाण्यातुन फवारावे.
- पिठ्या ढेकुनाच्या जैविक नियंत्रणासाठी व्हर्सिटीलियम लेकानी (फुले बगीसाइड) 100 लीटर पाण्यात 400 ग्रॅम + दूध 1लीटर मिसळून संध्याकाळी फवारणी करा.
9. काढणी व हाताळणी:
- काढणीचे वेळ: फळे पूर्ण पिकल्यावर रंग बदलल्यावर काढणी करावी. साधारणतः 110-120 दिवसांत फळे काढता येतात.
- हाताळणी: फळ काढल्यानंतर त्याची पॅकिंगमध्ये काळजी घ्यावी, कारण फळे नाजूक असतात.
10. प्रक्रिया उद्योग:
- सीताफळाचे पल्प, आईस्क्रीम, शेक, ज्यूस, जॅम इत्यादी प्रक्रिया उद्योगांत उपयोग होतो.
- प्रक्रिया केलेले उत्पादन अधिक काल टिकते व उच्च बाजारभाव मिळतो.
11. शासकीय सहाय्य:
- मिशन फॉर इंटिग्रेटेड डेव्हलपमेंट ऑफ हार्टिकल्चर (MIDH) अंतर्गत अनुदान योजना उपलब्ध आहे.
- राष्ट्रीय फलोत्पादन योजना अंतर्गत विविध प्रकारच्या आर्थिक व तांत्रिक सहाय्य मिळते.
- कृषी विभाग किंवा नजीकच्या कृषी कार्यालयाशी संपर्क साधून अनुदान योजनांची माहिती मिळवा.
टीप: स्थानिक परिस्थितीनुसार योजना व सल्ला वेगळा असू शकतो, म्हणून स्थानिक कृषी अधिकारी व तज्ञांशी सल्लामसलत करावी. किंवा या लिंकवरून आमच्याशी संपर्क साधावा.
